Maken we vooruitgang in onze strijd tegen armoede?

Armoede in Lokeren: actueel als nooit tevoren, met een onvoorspelbaar perspectief

De dag tegen armoede midden oktober is voor mij telkens een aanleiding om het afgelopen werkjaar in het BCSD (Bijzonder Comité Sociale Dienst) eens te overschouwen. Mijn mandaat als lid van dit BCSD helpt om op basis van concrete cases lessen te trekken:

• Welke pijnpunten zijn er?
• Maken we vooruitgang in onze strijd tegen armoede?

Midden de energiecrisis is deze vraag niet alleen terecht ; ze dwingt ook de beleidsmakers om de juiste kant uit te kijken. Met het steeds groeiende aantal leefloners (270 lopende dossiers op 20.10.2022) en de energiecrisis die zich in de wintermaanden extra zal laten voelen kan het lokale bestuur zich best grondig focussen om de kwetsbare Lokeraars daadwerkelijk te ondersteunen.

In dit mini-rapport herneem ik pijnpunten die ook vorig jaar de kop opstaken, gezien hun impact op de toekomst. Ik vul aan (in het groen) met nieuwe vaststellingen in het afgelopen jaar en sluit af met mogelijke ‘to do’s’.

Wat zijn mijn belangrijkste ervaringen en vaststellingen ?

Doorheen de verschillende dossiers keren de volgende gegevenheden terug als bepalende en beïnvloedende elementen, met impact op de betrokkenen:

• De keuze van het lokale bestuur om door te gaan met it-ondersteuning van leerlingen uit kansarme gezinnen via aankoop van een tablet verdient verdere steun. Dank zij de samenwerking met de Lokerse scholen vinden ouders hun weg om zonder veel administratieve poespas hun kinderen op de digitale golf te laten meesurfen. Een basisvoorwaarde om mee te evolueren naar de samenleving van de toekomst. Verdienstelijk!
• Ziekte is nooit ver weg. Eenmaal gezondheid problematisch wordt, heeft dit impact op andere leefaspecten. Werk en inkomen geraken bedreigd. Het gezinsleven krijgt een deuk. En tegelijk groeien bij de beoordeling voor ondersteuning ook de vragen: “Is het wel zo erg?” “Is dit geen plantrekkerij?” Terecht? Ziek zijn maakt nog altijd arm. Het lijkt een dooddoener, maar -jammer genoeg- nog steeds van tel. We moeten ziekte ernstig nemen om haalbare stappen te zetten naar activering en inkomen.
• Beëindiging van de arbeidsovereenkomst met onderling akkoord. Meermaals wordt het Bijzonder Comité geconfronteerd met mensen die zonder inkomen geraken bij een stopzetting van hun job. Het is blijkbaar niet geweten dat bij een ontslag met onderling akkoord de werknemer meestal tijdelijk wordt geschorst door RVA. Veelal geeft de ontslagen werknemer aan hiervan niet op de hoogte te zijn, maar geen problemen wou met de werkgever en zich aldus akkoord verklaarde. En dan wordt gestart met een ondersteuning gelijkwaardig aan het leefloon. Een gevaar voor de start van een spiraal aan verlies aan zelfstandigheid, aan zelfwaardegevoel en inkomensafhankelijkheid.
• Beheer van de financiën. Heel wat mensen blijken problemen te hebben om met hun veelal beperkte middelen rond te geraken. Eerdere schulden en niet betaalde boetes verzwaren de besteding van hun maandelijks inkomen. De nood aan budgetbegeleiding is prangend. Tegelijk vraagt dit ook een bereidheid van de betrokkene om zich te laten begeleiden. Dikwijls vraag ik me af of ik met de gestelde beschikbare middelen zou rond geraken. Je moet een krak zijn om te kunnen overleven en de moed erin te houden.
• Nu de winter komt. De energiecrisis wordt reeds een aantal maanden ter sprake gebracht. November en december kondigen zich aan als dé kritieke maanden waarin eindafrekening in het energieverbruik én de aanpassing van de eerstvolgende voorschotten worden verwacht. Dit wordt een desastreus moment voor vele Lokeraars. Wie heeft nog enige financiële reserve? Wie kan de eindjes niet meer aan elkaar rijgen? Welk perspectief kan er worden geboden? Is er een voorspelbaarheid in de energiefactuur te krijgen? Want enkel dat kan helpen om een budget te beheren. De huidige steunmaatregelen zullen niet volstaan.

Is er een voorspelbaarheid in de energiefactuur te krijgen? Want enkel dat kan helpen om een budget te beheren. De huidige steunmaatregelen zullen niet volstaan.

• Alleenstaanden. Deze groep is opvallend aanwezig in de hulpvragen. Niet verwonderlijk. Een aantal kosten (huur van de woning, energie, verzekeringslasten, installatie , huisraad,…) blijven identiek of je nu alleen woont of met meerderen. Bovendien staat de alleenstaande er ook echt alleen voor. Je moet over heel wat bagage beschikken om werkelijk alles behoorlijk te managen.
• Alleenstaande ouders met kinderlast. Deze groep verdient een extra vermelding. Bovenop het er alleen voor staan is er een niet afgewerkte scheiding die over de jaren heen slechts uitklaart, met ondertussen de (al of niet gedeelde) zorg voor de kinderen. Zonder deze problematiek te willen minimaliseren voor de mannen, zijn het vooral vrouwen die nog steeds de kwalijke gevolgen met de zorg voor hun kinderen moeten dragen. Anderstalige vrouwen, met een uiterst lage taalvaardigheid van het Nederlands, moeten plots kinderzorg en arbeidsinkomen (met de terechte voorwaarde van taalkennis) combineren in een periode waarin hun gezinssituatie op de klippen loopt.
• Intrafamiliaal geweld, ook in Lokeren. Het is schrijnend te moeten vaststellen dat ook het gezinsgeweld in Lokeren een feit is. Op amper zes maanden persoonlijke monitoring stel ik vast in de sociale verslagen dat 32 verschillende mensen hiervan slachtoffer zijn. Het blijft veelal een verdoken problematiek die levens ruïneert.

Op amper zes maanden persoonlijke monitoring stel ik vast in de sociale verslagen dat 32 verschillende mensen slachtoffer zijn van gezinsgeweld. Het blijft veelal een verdoken problematiek die levens ruïneert.

Wat staat ons te doen ?

Informatie. Informatie. Informatie. Hulp vragen is niet gemakkelijk. Meestal is er enige schroom om het te durven. “Ben ik dan geen profiteur?” Het professionele team van het Sociaal Huis zal inderdaad telkens opnieuw een grondig onderzoek doen naar de vragen en noden. Maar momenteel missen we heel wat kansarmen die echt wel hulp kunnen gebruiken, maar die niet worden bereikt. Dit vraagt voortdurend bekendmaking van de ondersteuningsmaatregelen. Maar hoe komt deze broodnodige informatie bij de juiste betrokkenen? Niet eenvoudig. Het vraagt een alertheid van eenieder om daar waar nood gezien wordt, ook te verwijzen. Het vraagt sociale en culturele verenigingen, lokale welzijnsdiensten, scholen en dokters die op de hoogte zijn van de ondersteuningskansen. Er is nood aan lokale info-avonden over energiemaatregelen. Dat kan via het professionele netwerk van verenigingen en diensten. Enkel door via zo veel mogelijk kanalen eenvoudig verwoorde informatie te verspreiden, zullen ook de meest kwetsbaren de juiste ondersteuning vinden. Vandaag bestaan die steunmaatregelen wel, maar onbekend maakt onbemind!

Enkel door via zo veel mogelijk kanalen eenvoudig verwoorde informatie te verspreiden, zullen ook de meest kwetsbaren de juiste ondersteuning vinden.

Bemoedigende taal. Maatschappelijk werkers zitten veelal gevangen in een administratieve rechtstaal die voor de betrokkene moeilijk begrijpbaar klinkt. Bvb: “U hebt recht op maatschappelijke integratie onder de vorm van een leefloon omdat u voldoet aan de voorwaarden van leeftijd, nationaliteit en verblijfplaats zoals beschreven in de wet betreffende het recht op maatschappelijke integratie (artikel 3 van de wet van 26 mei 2002). Het recht op maatschappelijke integratie onder de vorm van het leefloon wordt herzien omdat uw inkomsten wijzigden tijdens de maand  xxxxx, jaartal xxxx en dit een invloed heeft  op het bedrag van het leefloon (artikel 22 van de wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie). U ontving ten onrechte het recht op maatschappelijke integratie onder de vorm van het leefloon. Dit werd reeds terugbetaald door (naam vakbond). De terugvordering tot terugbetaling van het OCMW verjaart overeenkomstig artikel 2277§1, 1°lid van het Burgerlijk Wetboek, of door het verloop van vijf jaar te verrekenen vanaf de uitkering van de ten onrechte toegekende financiële steun. Dit betekent dat het OCMW vijf jaar de tijd heeft om dit bedrag van u terug te vragen. U kan aan het OCMW vragen om het bovenvermelde bedrag in schijven terug te betalen. Er wordt u een financiële tussenkomst in energie verleend daar u voldoet aan de voorwaarden gesteld in artikel 15 van de handleiding voor toekenning steun van 01.04.2020. Uw ziekenfondsbijdragen worden ten laste genomen. Deze bijdragen worden per kwartaal rechtstreeks aan uw ziekenfonds betaald.” (uit één motivering, zoals schriftelijk gericht naar de cliënt)

Dit wordt mondeling uiteraard toegelicht door de maatschappelijk werker. Maar het blijft een hele boterham. Ik denk dat het goed doet -wanneer iemand bvb. werk te pakken krijgt en hij/zij daardoor geen leefloon meer ontvangt- om ook hen schriftelijk aan te moedigen. Want altijd gaat er een inspanning aan vooraf. Wie van ons heeft niet graag eens een complimentje?

Bvb: “Goed dat je werk hebt gevonden. Proficiat. We hopen dat je een goede start neemt. We weten dat er nu enige ondersteuning wegvalt (leefloon). Je staat nu zelf in voor je levensonderhoud. En dat waarderen we ten zeerste.”

Budgetbegeleiding. Veel miserie begint bij geldgebrek, een tekort aan middelen om maandelijks rond te komen. Over minder middelen beschikken vraagt een groter talent om de besteding ervan onder de knie te krijgen. In zoverre dit mogelijk is. Want veelal hangen er al enkele schuldenbedragen boven het hoofd die het bestaande budget verder belasten. Budgetbegeleiding kan echt helpen. De betrokkene blijft zelf zijn rekening beheren. Een externe  blik die een besparing ziet en die technieken aanbrengt om de inkomsten ook prioritair te besteden aan de noodzakelijke zaken om gezond te leven. Een hele opdracht, maar echt nodig. Dit vraagt extra personele middelen van het lokale bestuur (minimaal één voltijds personeelsequivalent), maar hiermee voorkomen we erger. We voorkomen dat mensen levenslang afhankelijk zijn van overheidsondersteuning.

Personeelsbezetting in het sociale huis.

Medewerkers geraakten onder druk van steeds nieuwe, prioritaire ondersteuningsvragen (covid; groeiend aantal leefloners; energiemaatregelen;…) Alleen een volwaardige personeelsbezetting met efficiënte personeelsinzet kan het tij keren.

Het Lokers bestuur is er niet in geslaagd om het afgelopen werkjaar een volledige personeelsbezetting te realiseren voor de werking van het sociale huis. Medewerkers geraakten onder druk van steeds nieuwe, prioritaire ondersteuningsvragen (covid; groeiend aantal leefloners; energiemaatregelen;…). Als er niet wordt ingegrepen, zal dit tot een negatief sneeuwbaleffect leiden.  Zullen steunvragers nog de nodige begeleiding krijgen om uit de miserie te geraken? Zal het Sociaal Huis afdoende inspanningen kunnen leveren om de bestaande steunmaatregelen kenbaar te maken aan hen die ze nodig hebben? Of dreigen we stilaan te verzeilen in de situatie: wie de weg kent…..

Alleen een volwaardige personeelsbezetting met efficiënte personeelsinzet kan het tij keren.

Bert Boone

Mandataris BCSD

Voorzitter Groen Lokeren

Gsm: 0473.231215

[email protected]

(c) Foto rij: Martine Galmart, foto gasmeter: Ines De Pau.