De noden groeien, zoals eenieder kan vaststellen. Is er wat aan te doen?

Komaf maken met armoede in Lokeren       

Ken jij mensen in jouw omgeving (vrienden, familie, buren) die hulp kunnen gebruiken? Help jij graag? Interesseert het jou om te weten wat in Lokeren mogelijk is om mensen uit de armoede te halen? Veel vragen en er zijn deels ook antwoorden om komaf te maken met armoede in Lokeren. Jij kan helpen. 

Bert Boone is tweeëneenhalf jaar als mandataris van Groen aan de slag in het Bijzonder Comité Sociale Dienst (vroegere OCMW-raad). Hij geeft een inkijk in meer dan 3.000 sociale verslagen rond armoede. "Ik wil met dit mini-rapport bijdragen tot inzicht in de Lokerse armoede. U krijgt ook een greep uit  de Lokerse steunmaatregelen ter illustratie van wat reeds gebeurt. Tot slot geef ik enkele beleidssuggesties mee die opnieuw een stap kunnen zijn om komaf te maken met armoede in Lokeren."

Enkele cijfers en feiten die spreken

De cijfers die Bert hier gebruikt, zijn gehaald uit www.komafmetarmoede.be of het jaarverslag 2020 van het OCMW Lokeren.

In Lokeren evolueert het aantal sociale woningen van 1491 (2012) naar 1399 (2019), terwijl de bevolking aangroeit. Raar, toch? Het aantal kandidaat-huurders voor een sociale woning stijgt van 911 (2011) naar 1134 (2019). Het aantal budgetmeters voor elektriciteit stijgt van 278 (2015) naar 319 (2019).  Het aantal gezinnen met kinderen in kansarmoede stijgt van 10,3% (2008) naar 13,6% (2019). Het aantal inkomensgaranties voor ouderen (een minimuminkomen voor ouderen zonder voldoende bestaansmiddelen) stijgt van 344 (2008) naar 409 (2019). Het aantal Lokeraars met een invaliditeit groeit aan van 963 (2012) naar 1278 (2019). Het aantal leefloners stijgt van 102 (2012) naar 125 (2019).

In Lokeren evolueert het aantal sociale woningen van 1491 (2012) naar 1399 (2019), terwijl de bevolking aangroeit.

In 2020 waren er 229 nieuwe toekenningen leefloon en steun aan vreemdelingen (122 mannen en 107 vrouwen). Er is in vergelijking met 2019 een stijging waar te nemen van 48 dossiers. In 2020 werden aan 79 personen (39 mannen en 40 vrouwen) voorschotten op een vergoeding uitbetaald. In 2020 kregen 125 personen na beslissing van het Bijzonder Comité Sociale Dienst een individuele steun toegekend. Het gaat om 57 mannen en 68 vrouwen.

In 2020 scoort schuldbemiddeling en budgetbeheer hoge toppen: 97 mensen; daarnaast nog eens 30 personen in (uitsluitend) budgetbeheer; 51 in collectieve schuldbemiddeling. 188 dossiers rond woonhulpverlening. De dienst logistieke hulp voor alleenstaanden en gezinnen die in Lokeren wonen en niet meer of onvoldoende zelf kunnen instaan voor het onderhoud van de woning: in 2020 16.444 uren poetshulp aan 233 klanten.

De noden groeien, zoals eenieder kan vaststellen. Is er wat aan te doen?

Wat zijn mijn belangrijkste ervaringen en vaststellingen ?

Doorheen de verschillende dossiers   keren de volgende gegevenheden terug als bepalende en beïnvloedende elementen, met impact op de betrokkenen:

• Ziekte is nooit ver weg. Eenmaal gezondheid problematisch wordt, heeft dit impact op andere leefaspecten. Werk en inkomen geraken bedreigd. Het gezinsleven krijgt een deuk. En tegelijk groeien bij de beoordeling voor ondersteuning ook de vragen: “Is het wel zo erg?” “Is dit geen plantrekkerij?” Terecht? Ziek zijn maakt nog altijd arm. Het lijkt een dooddoener, maar -jammer genoeg- nog steeds van tel. We dienen ziekte ernstig te nemen om haalbare stappen te zetten naar activering en inkomen.
• Beëindiging van de arbeidsovereenkomst met onderling akkoord. Meermaals wordt het Bijzonder Comité geconfronteerd met mensen die zonder inkomen geraken bij een stopzetting van hun werk. Het is blijkbaar niet geweten dat bij een ontslag met onderling akkoord de werknemer meestal tijdelijk wordt geschorst door RVA. Veelal geeft de ontslagen werknemer aan hiervan niet op de hoogte te zijn, maar geen problemen wou met de werkgever en zich aldus akkoord verklaarde. En dan wordt gestart met een leefloon. Een gevaar voor een spiraal van verlies aan zelfstandigheid, aan zelfwaardegevoel en inkomensafhankelijkheid.
• Beheer van de financiën. Heel wat mensen blijken problemen te hebben om met hun veelal beperkte middelen rond te geraken. Eerdere schulden en niet betaalde boetes verzwaren de besteding van hun maandelijks inkomen. De nood aan budgetbegeleiding is prangend. Tegelijk vraagt dit ook een bereidheid van de betrokkene om zich te laten begeleiden. Dikwijls vraag ik me af of ik met de gestelde beschikbare middelen zou rond geraken. Je moet een krak zijn om te kunnen overleven en de moed erin te houden.
• Deze groep is opvallend aanwezig in de hulpvragen. Niet verwonderlijk. Een aantal kosten (huur van de woning, energie, verzekeringslasten, installatie , huisraad,…) blijven identiek of je nu alleen woont of met meerderen. Bovendien staat de alleenstaande er ook echt alleen voor. Je moet over heel wat bagage beschikken om werkelijk alles behoorlijk te managen.
• Alleenstaande ouders met kinderlast. Deze groep verdient een extra vermelding. Bovenop het er alleen voor staan is er een niet afgewerkte scheiding die over de jaren heen slechts uitklaart, met ondertussen de (al of niet gedeelde) zorg voor de kinderen. Zonder deze problematiek te willen minimaliseren voor de mannen, zijn het vooral vrouwen die nog steeds de kwalijke gevolgen met de zorg voor hun kinderen moeten dragen. Anderstalige vrouwen, met een uiterst lage taalvaardigheid van het Nederlands, moeten plots kinderzorg en arbeidsinkomen (met de terechte voorwaarde van taalkennis) combineren in een periode waarin hun gezinssituatie op de klippen loopt.

Welke antwoorden zijn voorhanden ?

Met de onderstaande antwoorden wil ik de problematieken niet minimaliseren of van tafel vegen, maar er zijn ondersteuningsmaatregelen die kunnen helpen. Ik zet er een aantal op een rij:

• Behalve het leefloon zijn er flankerend verschillende steunmaatregelen. Ik haal er enkele naar boven (uit het jaarverslag van 2020), met vermelding van het aantal hulpvragen :

Er is een resem aan ondersteuningsmaatregelen die zeer concreet inspelen op specifieke hulpvragen die het gezondheidsdomein raken.

• Wonen is een basisgoed om een behoorlijk leven te kunnen leiden.

• Informatieverstrekking en psychosociale ondersteuning. Er is een onderschatting van de tijdsinvestering die gebeurt vanuit het sociaal huis als antwoord op de vraagstellers:

328 actieve vrijetijdspassen; 36 mensen kregen een individuele tussenkomst inzake sociale, culturele en sportieve participatie; 68 mensen vroegen een tussenkomst in schoolkosten (maatregel kansarme kinderen); verminderd tarief kinderopvang (3); sociaalpedagogische toelage ( 109); er is eerstelijnsconsult bij een psycholoog; …..

Wat staat ons te doen ?

Informatie. Informatie. Informatie. Hulp vragen is niet gemakkelijk. Meestal is er enige schroom om het te durven. “Ben ik dan geen profiteur?” Het professionele team van het Sociaal Huis zal inderdaad telkens opnieuw een grondig onderzoek doen naar de vragen en noden. Maar momenteel missen we heel wat kansarmen die echt wel hulp kunnen gebruiken, maar die niet worden bereikt. Dit vraagt voortdurend bekendmaking van de ondersteuningsmaatregelen. Maar hoe komt deze broodnodige informatie bij de juiste betrokkenen? Niet eenvoudig. Het vraagt een alertheid van eenieder om daar waar nood gezien wordt, ook te verwijzen. Het vraagt sociale en culturele verenigingen, lokale welzijnsdiensten, scholen en dokters die op de hoogte zijn van de ondersteuningskansen.

Bemoedigende taal. Maatschappelijk werkers zitten veelal gevangen in een administratieve rechtstaal die voor de betrokkene moeilijk begrijpbaar klinkt. Bvb: “U hebt recht op maatschappelijke integratie onder de vorm van een leefloon omdat u voldoet aan de voorwaarden van leeftijd, nationaliteit en verblijfplaats zoals beschreven in de wet betreffende het recht op maatschappelijke integratie (artikel 3 van de wet van 26 mei 2002). Het recht op maatschappelijke integratie onder de vorm van het leefloon wordt herzien omdat uw inkomsten wijzigden tijdens de maand  xxxxx, jaartal xxxx en dit een invloed heeft  op het bedrag van het leefloon (artikel 22 van de wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie). U ontving ten onrechte het recht op maatschappelijke integratie onder de vorm van het leefloon. Dit werd reeds terugbetaald door (naam vakbond). De terugvordering tot terugbetaling van het OCMW verjaart overeenkomstig artikel 2277§1, 1°lid van het Burgerlijk Wetboek, of door het verloop van vijf jaar te verrekenen vanaf de uitkering van de ten onrechte toegekende financiële steun. Dit betekent dat het OCMW vijf jaar de tijd heeft om dit bedrag van u terug te vragen. U kan aan het OCMW vragen om het bovenvermelde bedrag in schijven terug te betalen. Er wordt u een financiële tussenkomst in energie verleend daar u voldoet aan de voorwaarden gesteld in artikel 15 van de handleiding voor toekenning steun van 01.04.2020. Uw ziekenfondsbijdragen worden ten laste genomen. Deze bijdragen worden per kwartaal rechtstreeks aan uw ziekenfonds betaald.” (uit één motivering, zoals schriftelijk gericht naar de cliënt)

Maatschappelijk werkers zitten veelal gevangen in een administratieve rechtstaal die voor de betrokkene moeilijk begrijpbaar klinkt.

Dit wordt mondeling uiteraard toegelicht door de maatschappelijk werker. Maar het blijft een hele boterham. Ik denk dat het goed doet, wanneer iemand bvb. werk te pakken krijgt en hij/zij daardoor geen leefloon meer ontvangt, om ook schriftelijk aan te moedigen. Want altijd gaat er een inspanning aan vooraf. Wie van ons heeft niet graag eens een complimentje?

Bvb: “Goed dat je werk hebt gevonden. Proficiat. We hopen dat je een goede start neemt. We weten dat er nu enige ondersteuning wegvalt (leefloon). Je staat nu zelf in voor je levensonderhoud. En dat waarderen we ten zeerste.”

Budgetbegeleiding. Veel miserie begint bij geldgebrek, een tekort aan middelen om maandelijks rond te komen. Over minder middelen beschikken vraagt een groter talent om de besteding ervan onder de knie te krijgen. In zoverre dit mogelijk is. Want veelal hangen er al enkele schuldenbedragen boven het hoofd die het bestaande budget verder belasten. Budgetbegeleiding kan echt helpen. De betrokkene blijft zelf zijn rekening beheren. Een externe  blik die een besparing ziet en die technieken aanbrengt om de inkomsten ook prioritair te besteden aan de noodzakelijke zaken om gezond te leven. Een hele opdracht, maar echt nodig. Dit vraagt extra personele middelen van het lokale bestuur (minimaal één voltijds personeelsequivalent), maar hiermee voorkomen we erger. We voorkomen dat mensen levenslang afhankelijk zijn van overheidsondersteuning.

Enkele weetjes:

• Jaarlijkse toelage mantelzorgpremie van 125€
• Tussenkomst voor energietoestellen: maximum 400€ per toestel
• Tussenkomst participatiefonds, variërend tussen 125€ en 175€/ gezinslid
• 100% ten laste neming van één preventieve consultatie bij de tandarts en tandbehandeling voor gerechtigden op een leefloon
• Sociaalpedagogische toelage voor niet tewerkgestelde -21-jarigen met een beperking (verhoogde kinderbijslag of zorgtoeslag): 125€

Meer info: Sociaal Huis Lokeren, Lepelstraat 4, Lokeren  09.340 86 04

Bert Boone

0473.231215

[email protected]